Nauka czytania u dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną
Niepełnosprawność intelektualna jest definiowana jako iloraz inteligencji (IQ) na poziomie dwóch lub więcej odchyleń standardowych poniżej średniej populacji lub bezwzględny wynik IQ poniżej 70. Niepełnosprawność intelektualna wpływa na funkcjonowanie w obszarze poznawczym (uczenie się, rozwiązywanie problemów, osąd) i adaptacyjnym (czynności podejmowane samodzielnie). Niepełnosprawność intelektualna dotyczy około 1% populacji, przy czym 85% spośród osób z niepełnosprawnością intelektualną reprezentuje łagodny stopień upośledzenia.
Niezbędna w dzisiejszym świecie umiejętność czytania i pisania jest jedną z kompetencji intelektualnych, która bywa trudna do osiągnięcia przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Powszechne jest przekonanie, że ułatwienie osiągnięcia umiejętności czytania jest podstawowym warunkiem integracji uczniów ze specjalnymi potrzebami.
Niepełnosprawność intelektualna obejmuje niejednorodną grupę zaburzeń o zróżnicowanym wpływie na rozwój umiejętności. Zdolność czytania i rozumienia koreluje z kompetencjami w zakresie języka mówionego, świadomością fonemiczną, przetwarzaniem fonologicznym, pamięcią roboczą, funkcją wykonawczą i zdolnością wnioskowania. Zrozumienie tych zależności jest istotne w planowaniu opartych na dowodach naukowych programów edukacyjnych. Aktualny przegląd systematyczny Cochrane poświęcony analizie skuteczności interwencji terapeutycznej mającej na celu naukę czytania dla osób z niepełnosprawnością intelektualną ma na celu zebranie naukowych podstaw dla praktyki klinicznej, sposobu nauczania i orientację przyszłych badań w tym zakresie.
Celem pracy była ocena skuteczności interwencji edukacyjnej w zakresie umiejętności czytania u dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Do analizy włączono 7 randomizowanych badań opublikowanych przed październikiem 2019 r. pochodzących z USA, Kanady i Wielkiej Brytanii. W 4 badaniach ujawniono źródła finansowania. W analizowanych próbach ogółem wzięło udział 352 uczniów w wieku 4–21 lat z niepełnosprawnością intelektualną. Interwencje w postaci nauki czytania porównano z grupami kontrolnymi (obserwacja bez interwencji, osoby z listy oczekujących, interwencja edukacyjna bez nauki czytania lub interwencja nakierowana jedynie na skupienie uwagi). Obszarami interwencji były: świadomość literowo-dźwiękowa (świadomość fonologiczna i fonika), konwersja dźwięków w słowa (kodowanie semantyki), czytanie słów (przetwarzanie leksykalne), poprawne wymawianie słów pisanych (dekodowanie) oraz budowanie słownictwa (umiejętności językowe). Metody interwencji obejmowały rozpoznawanie słów pisanych i ich wypowiadanie, przy czym stosowane techniki czytania to (a) bezpośrednie, wyraźne instrukcje; (b) modelowanie; (c) ćwiczenia; (d) wyrabianie automatyzmu lub płynności; (e) systematyczne podpowiedzi i ich wycofywanie; (f) korekcyjne informacje zwrotne; oraz (g) strukturalizacja. W przeglądzie omówiono również znaczenie różnych czynników wpływających na rozwój umiejętności czytania. Jako pierwszorzędowe wyniki przyjęto świadomość fonologicznej, umiejętność czytania słów, dekodowania, zdarzenia niepożądane. Jako drugorzędne wyniki uznano płynność w trakcie czytania na głos i umiejętności językowe. Stwierdzono istnienie dowodów na poziomie 1) niskim do umiarkowanego na wpływ interwencji na podstawowe umiejętności czytania; 2) umiarkowanym na wpływ interwencji na świadomość fonologiczną, biegłość w czytaniu na głos i umiejętności językowe; oraz 3) niski na wpływ interwencji na umiejętność dekodowania. W żadnym z badań nie obserwowano skutków ubocznych. Stwierdzono ryzyko stronniczości, głównie ze względu na brak zaślepienia uczestników i/lub osób uczących oraz oceniających wyniki. Wyniki przeglądu dostarczają dowodów, że interwencje mające na celu naukę czytania skutkują niewielką lub umiarkowaną poprawą świadomości fonologicznej, zdolności czytania słów, dekodowania, ekspresji i rozumienia mowy oraz płynności w mówieniu. Wnioski są zbieżne z wynikami wcześniejszych badań.
Niski do umiarkowanego poziom jakości dowodów jest skutkiem ograniczonej liczby badań zakwalifikowanych do przeglądu i małej liczby uczestników. Protokoły przyszłych badań powinny uwzględnić większą liczność prób, spełnienie kryteriów zaślepienia, ukierunkowanej na wieloskładnikową interwencję w nauce czytania. Celem przyszłych przeglądów systematycznych i metaanaliz powinno być opracowanie wytycznych w zakresie czasu trwania interwencji i kwalifikację uczestników reprezentujących szerszy przedział wiekowy oraz segregacja uczestników w grupach wiekowych (przedszkolna, uczniowie szkoły podstawowej, młodzież, młodzi dorośli itp.). Te modyfikacje umożliwiłyby opartą na dowodach poprawę jakości praktyki w zakresie nauki czytania dla szerszego segmentu populacji z niepełnosprawnością intelektualną.
Oczekiwania poprawy stanu zdrowia i przewidywanie wyników u osób z niespecyficznym bólem dolnego odcinka kręgosłupa: przegląd czynników prognostycznych
Ból dolnego odcinka kręgosłupa jest najczęstszą dolegliwością populacji osób dorosłych i główną przyczyną niepełnosprawności. Większość pacjentów cierpi z powodu bólu niespecyficznego, czyli bólu, którego nie można przypisać konkretnej patologii, takiej jak uszkodzenie strukturalne czy zapalenie. 60 - 80% osób z bólem dolnego odcinka kręgosłupa zgłaszających się do lekarza ma ryzyko odczuwania dolegliwości w rocznym okresie obserwacji.
Chociaż dotychczas nie zidentyfikowano najistotniejszych przyczyn większości przypadków niespecyficznych bólów dolnego odcinka kręgosłupa, to jednak stwierdzono szereg czynników powiązanych z gorszym rokowaniem, takich jak podeszły wiek, zły ogólny stan zdrowia, niepełnosprawność, stres, niekorzystny profil behawioralnym zaburzenia poznawcze, wymagająca wysiłku praca i uwikłanie w proces odszkodowawczy. Wykazano ponadto, że adekwatność oczekiwań pacjentów w zakresie wyników leczenia i powrotu do zdrowia mają związek z wynikami leczenia. Biorąc pod uwagę, że jest to potencjalnie modyfikowalny czynnik prognostyczny, aktualny przegląd Cochrane skupia się na tym zagadnieniu.
Celem przeglądu było ustalenie, czy u osób cierpiących na bóle dolnego odcinka kręgosłupa pozytywne oczekiwanie powrotu do zdrowia wpływa na odczuwanie bólu, powrót do aktywności i powrót do pracy po leczeniu. Sześćdziesiąt publikacji spełniło kryteria włączenia, w tym zidentyfikowano 50 badań nadawało się do syntezy opisowej, zaś 24 przedstawiały wyniki do opracowania metaanalitycznego. Ogółem w analizowanych badaniach wzięło udział 30.530 osób.
Stwierdzono obecność dowodów średniej jakości na silny związek pozytywnych oczekiwań na wynik w postaci powrotu do pracy lub utrzymania pracy. Mniej pewne były związki rokowania z poziomem zaburzeń funkcjonalnych i intensywności bólu (umiarkowany związek). Stwierdzono obecność dowodów niskiej jakości na związek oczekiwań pacjenta i klinicznie istotnych wyników leczenia. Konieczne są dalsze badania w celu oceny właściwości psychometrycznych pomiaru oczekiwań pacjentów.
